“Exit Scam đang trở thành một tâm điểm quan tâm đáng kể trong thời đại số hóa, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu tư vào tiền điện tử. Bài viết này của CryptoViet sẽ giúp chúng ta khám phá sâu hơn về khái niệm Exit Scam, một vấn đề nổi lên và đang khiến nhiều nhà đầu tư lo ngại.
Exit Scam thực sự là một hiểm họa to lớn đối với cộng đồng tiền điện tử và những người tham gia vào thị trường này. Được hiểu một cách đơn giản, Exit Scam là hành động của các tổ chức hoặc cá nhân xấu xa, sử dụng chiêu trò để lừa đảo và sau đó biến mất một cách bí ẩn với số tiền đầu tư của những người khác. Những vụ việc như vậy không chỉ gây thiệt hại về mặt tài chính mà còn làm tổn thương lòng tin của những người đã đặt niềm tin vào dự án.
Cùng daututienao tìm hiểu Exit Scam là gì? Cách phòng tránh Exit Scam qua bài viết dưới đây
Exit scam là gì?
“Khái niệm “exit scam” (hoặc còn được gọi là “exit scamming”) là một hình thức lừa đảo tương tác với việc cá nhân, tổ chức hoặc doanh nghiệp cố gắng xây dựng sự uy tín cho dự án của họ, với mục tiêu thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, khi mọi thứ trở nên thuận lợi và số tiền từ các nhà đầu tư đã được huy động, họ đột ngột biến mất, mang theo cả số tiền đã thu thập.
Trong bối cảnh thị trường tiền điện tử, hiện tượng exit scam thường xảy ra khi các nhà phát triển dự án tiền điện tử bất ngờ quyết định từ bỏ dự án của mình và rút toàn bộ số tiền đã được huy động. Kết quả là, nhà đầu tư còn lại chỉ còn lại các “token” hoặc tài sản mà không còn giá trị thực tế, và khả năng khôi phục tình hình trở nên gần như không thể.
Exit scam đề cao sự bất công và thiệt hại mà những hành động này gây ra cho cộng đồng. Việc xây dựng lòng tin và tương tác trong cộng đồng tiền điện tử ngày càng quan trọng, và exit scam đã trở thành một thách thức tiềm tàng, cần đòi hỏi sự cảnh giác và sự tinh tế từ phía những người tham gia vào thị trường này.”
Cách hoạt động của Exit scam
Có nhiều cách mà cá nhân hoặc tổ chức có thể sử dụng để tiến hành lừa đảo, bao gồm cả các phương thức như “rug pull” hay “phishing attack”. Tuy nhiên, hầu hết các cách tiếp cận này đều đòi hỏi kiến thức về lập trình (coding). Ngược lại, trong trường hợp của exit scam, người lừa đảo không cần phải hiểu biết về lập trình mà vẫn có thể chiếm đoạt tài sản của người dùng.
Theo báo cáo từ CertiK, trong đầu năm 2023, thị trường tiền điện tử đã chứng kiến tổng cộng 231 dự án exit scam. Chỉ trong tháng 5, loại hình lừa đảo này đã gây thiệt hại lên tới 38.8 triệu USD và làm cho nhiều người mất đi sự tin tưởng vào tiền điện tử.
Dưới đây là một số bước cơ bản trong quy trình hoạt động của exit scam:
1. Giai đoạn marketing: Tổ chức hoặc cá nhân lừa đảo sẽ tạo ra một dự án tiền điện tử, tập trung vào việc xây dựng tên tuổi và hứa hẹn lợi nhuận cao, khả năng hoàn vốn nhanh chóng. Mục tiêu ở giai đoạn này là thu hút một lượng lớn người đầu tư.
2. Giai đoạn gọi vốn: Sau khi đã thu hút được sự quan tâm, những kẻ lừa đảo sẽ tổ chức thu thập vốn thông qua các phương thức không có sự xác nhận hoặc bảo vệ từ pháp luật, chẳng hạn như ICO hoặc gọi vốn trực tiếp từ các nhà đầu tư.
3. Giai đoạn exit: Ngay sau khi đã thu được số vốn, kẻ lừa đảo đột ngột đóng cửa dự án mà không hoàn trả tiền cho các nhà đầu tư, gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho họ.
Trên thực tế, exit scam là một vấn đề nguy hiểm đối với cộng đồng tiền điện tử và cần được đối phó một cách cẩn trọng. Như vậy, việc cảnh giác và cung cấp kiến thức về cách nhận biết, phòng tránh và bảo vệ khỏi những hoạt động lừa đảo này trở nên cực kỳ quan trọng.
Các hình thức exit scam thường gặp
ICO/presale
Trong năm 2017, hiện tượng exit scam đã nổi lên như một vấn đề nổi cộm tại thị trường tiền điện tử. Khi đó, một loạt các dự án tiền điện tử đã tiến hành thu thập vốn thông qua các hình thức như ICO/presale, với tổng số tiền huy động lên tới hàng tỷ USD. Tuy nhiên, chỉ trong khoảng thời gian ngắn, những dự án này đồng loạt thông báo đóng cửa và biến mất cùng với số tiền mà các nhà đầu tư đã gửi vào.
Một ví dụ điển hình về hiện tượng này tại Việt Nam là dự án Pincoin của công ty ModernTech. Dự án này đã tiến hành mở bán token iFan thông qua ICO. Theo thông tin từ báo Tuổi Trẻ, Pincoin đã thành công trong việc gọi vốn với số tiền lên tới 660 triệu USD từ khoảng 32,000 nhà đầu tư.
Bởi vì hình thức ICO không yêu cầu sự kiểm định từ bên thứ ba, sau khi thu thập được số tiền 660 triệu USD, công ty ModernTech đã không mất thời gian để lừa đảo, thất thu số tiền và bỏ trốn. Tình hình này đặt ra câu hỏi về tính xác thực và sự minh bạch của các dự án ICO, và đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện các biện pháp bảo vệ và kiểm tra kỹ càng trước khi tham gia vào các hoạt động đầu tư trong thị trường tiền điện tử.
CEX exit scam
CEX exit scam là một dạng lừa đảo mà các sàn giao dịch tập trung (CEX) đột ngột đóng cửa hoặc biến mất, bỏ trốn mà không trả lại tài sản cho người dùng. Điều đáng chú ý là các thành viên của nhóm quản lý sàn giao dịch CEX sẽ giữ lại số tiền và tiến hành việc lẩn trốn.
Một ví dụ điển hình là MT Gox, một trong những sàn giao dịch tiền điện tử lớn, đã gây ra một vụ exit scam nổi tiếng vào những năm 2014-2015. Lúc đó, sàn giao dịch này bất ngờ tuyên bố đóng cửa và không cho phép người dùng rút tiền.
Ngay sau khi vụ việc xảy ra, chính phủ đã thực hiện cuộc điều tra đối với MT Gox và phát hiện ra rằng đội ngũ quản lý đã lấy cắp không ít 750,000 Bitcoin của khách hàng, tương đương với khoản giá trị 500 triệu USD vào thời điểm đó.
Mặc dù đã tìm thấy được khoảng 200,000 Bitcoin để hoàn trả cho nhà đầu tư sau cuộc điều tra, số Bitcoin còn lại vẫn đang bị giấu kín và không rõ ràng. Vụ việc MT Gox đã làm nổi bật vấn đề quan trọng về tính an toàn và đáng tin cậy của các sàn giao dịch tập trung, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cẩn trọng và tìm hiểu kỹ trước khi tham gia giao dịch tại các nền tảng giao dịch tiền điện tử.
Rug Pull
“Rug pull” là thuật ngữ thường ám chỉ việc các nhà phát triển đột ngột rút tiền mặt từ dự án và gây mất giá trị cho tài sản của người dùng. Thuật ngữ này thường được sử dụng phổ biến trong thị trường tài chính phi tập trung (DeFi), và khác biệt so với hình thức lừa đảo “exit scam”, mà thường xuất hiện ở nhiều loại thị trường.
Một ví dụ tiêu biểu diễn ra vào năm 2021 là sự kiện liên quan đến dự án “Squid Game”. Dự án này lấy cảm hứng từ bộ phim nổi tiếng của Hàn Quốc và đã thu hút một lượng lớn người dùng tham gia. Tuy nhiên, sau chỉ 48 giờ kể từ khi dòng tiền bắt đầu đổ vào dự án, “Squid Game” bất ngờ thực hiện hành động rút tiền thông qua hợp đồng thông minh (smart contract) và đưa giá trị của token về mức 0. Điều này khiến nhà đầu tư trở nên hoang mang vì họ đã mất tiền một cách nhanh chóng và đột ngột.
Tình trạng “rug pull” chủ yếu xảy ra trong thị trường DeFi, nơi tính minh bạch thấp hơn so với các sàn giao dịch truyền thống, tạo điều kiện thuận lợi cho những hành động lừa đảo. Vụ việc “Squid Game” là một minh chứng cho việc cần thiết của việc tìm hiểu kỹ về các dự án và mức độ rủi ro trước khi tham gia giao dịch hoặc đầu tư vào các dự án DeFi.
Xem thêm: DeFi là gì? Những kiến thức về Defi từ A-Z
Chỉ trong vòng 48 giờ, token SQUID đã mất giá trị hoàn toàn.
Hoạt động của rug pull có nhiều điểm tương đồng với exit scam. Từng bắt đầu từ việc một cá nhân tạo ra một token và tiến hành quảng cáo. Sau đó, họ tạo thanh khoản trên các sàn phi tập trung (DEX) và kêu gọi người dùng mua token. Khi đến một thời điểm nhất định, cá nhân lừa đảo thực hiện việc rút tiền thông qua smart contract, và sau đó bỏ trốn, để lại những người tham gia chịu thiệt hại.
Rug pull thường có hai loại chia nhau:
1. Soft Rug: Loại này bao gồm việc đội ngũ phát triển bán tháo token mà họ sở hữu và rời bỏ dự án. Kết quả là, các token này mất giá trị nhanh chóng và người dùng không có cơ hội bán vì giá token giảm mạnh.
2. Hard Rug: Loại này liên quan đến việc đội ngũ phát triển dự án chèn một mã độc (malware) vào smart contract và sau đó rút toàn bộ thanh khoản từ hồ bơi (pool). Điều này dẫn đến việc các người dùng không thể truy cập vào tài sản của họ và bị mất hết giá trị.
Như vậy, rug pull không chỉ tạo ra mất mát tài chính mà còn gây tổn thương đến lòng tin của người dùng, tạo ra cảnh báo cần thiết về việc cẩn trọng trong việc tham gia vào các dự án DeFi và kiểm tra kỹ các thông tin liên quan trước khi đầu tư.
NFT Rug Pull
NFT Rug Pull là một loại lừa đảo trong thế giới của các token phi tập trung (NFT), trong đó những người liên quan đến các bộ sưu tập NFT bất ngờ bỏ trốn khỏi dự án, khiến các NFT của người dùng mất giá trị. Theo thống kê từ Comparitech, hình thức NFT rug pull đã gây thiệt hại lên tới 6 triệu USD vào đầu năm 2023.
Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng hình thức lừa đảo NFT rug pull không phổ biến như các biến thể rug pull thông thường khác. Mặc dù vậy, việc này vẫn nhấn mạnh rằng việc cẩn trọng và tìm hiểu kỹ về các dự án NFT trước khi đầu tư là vô cùng quan trọng để bảo vệ tài sản và đảm bảo rằng người dùng không bị mất giá trị bất ngờ.
Xem thêm: NFT là gì? Tiềm năng của công nghệ NFT trong tương lai
Các dự án exit scam nổi bật
Exit scam là một hình thức lừa đảo đã bắt đầu lan truyền mạnh mẽ vào năm 2017 và đã được nhiều dự án sử dụng để thực hiện các hoạt động gian lận. Dưới đây là một số ví dụ về những dự án exit scam đã gây ra ảnh hưởng lớn đối với thị trường tiền điện tử.
BitConnect (19/1/2018)
BitConnect là một dự án được ra đời vào năm 2016, mang theo token BCC. Dự án này đã từng đạt mức vốn hóa cao lên tới 2.7 tỷ USD vào năm 2017, trở thành một trong những dự án crypto quan trọng nhất trong thời kỳ đó.
Tuy nhiên, ngay sau những thành tựu đáng kể của BitConnect, đội ngũ phát triển dự án đã bất ngờ tuyên bố đóng cửa vào tháng 1/2018. Tình hình này đã khiến giá trị vốn hóa 2.7 tỷ USD giảm vọt xuống chỉ còn 17 triệu USD, và giá token BCC từ mức 433 USD rớt thê thảm xuống chỉ còn 0.43 USD, sau khi chia cổ phiếu 1,000 lần. Vụ việc này đã làm BitConnect trở thành một trong những vụ exit scam lớn nhất trong lịch sử thị trường tiền điện tử, gây ra sự phẫn nộ và tranh cãi mạnh mẽ trong cộng đồng crypto.
OneCoin (4/11/2019)
OneCoin là một dự án được khởi đầu vào năm 2014 dưới sự lãnh đạo của Ruja Ignatova. Dự án này đã thu hút sự quan tâm của hàng triệu người dùng trên khắp thế giới do khả năng tăng trưởng mạnh mẽ của token. Vào khoảng thời gian 2015-2016, OneCoin đã đạt được mức vốn hóa ấn tượng lên đến 4 tỷ USD.
Tuy nhiên, vào năm 2017, OneCoin đã bị các cơ quan chức năng của nhiều quốc gia tiến hành cuộc điều tra và bày tỏ lo ngại về tính hợp pháp của dự án này. Nhiều quốc gia như Na Uy, Thụy Điển và nhiều nơi khác đã đưa ra cảnh báo cho người dân về nguy cơ mất tiền trong trường hợp tham gia OneCoin.
Cuối cùng, như những cảnh báo đã tỏ ra đúng đắn, vào tháng 11/2019, Ruja Ignatova đã bất ngờ biến mất cùng với số tiền tỷ đô của những người đầu tư, để lại một kết thúc bất ngờ và đầy tranh cãi cho dự án OneCoin.
Friendsies Ai (21/2/2023)
“Friendsies Ai” là một dự án NFT ra mắt vào tháng 11/2021 và đã thành công trong việc thu thập 5 triệu USD chỉ sau một lượt mint. Tuy nhiên, vào tháng 2/2023, tài khoản Twitter của dự án đột ngột ngưng hoạt động, và đội ngũ phát triển không thể được liên lạc. Như một kết quả, bộ sưu tập NFT của Friendsies Ai đã trở thành một dự án “ma” – không còn có sự hỗ trợ hoặc phát triển tiếp theo.
Cách phát hiện exit scam
Trong thời kỳ hiện tại, các hành vi exit scam ngày càng trở nên tinh vi và khó bắt gặp. Để tăng khả năng phát hiện các dự án exit scam, dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến cần chú ý:
1. Lợi nhuận quá lớn: Kẻ lừa đảo thường hứa hẹn lợi nhuận cực kỳ cao để thu hút người dùng. Ví dụ như BitConnect đã hứa lãi suất 1% mỗi ngày, một con số không thực tế.
2. Whitepaper không rõ ràng: Whitepaper là tài liệu quan trọng giúp hiểu về dự án. Những dự án có ý định lừa đảo thường có whitepaper sơ sài và thông tin không rõ ràng.
3. Quảng cáo liên tục về giá token: Dự án lừa đảo thường tập trung quảng cáo về giá token để hứa hẹn tăng giá trị vượt bậc.
4. Thiếu kiểm tra bảo mật (audit): Kiểm tra bảo mật là việc kiểm tra tính an toàn của dự án. Dự án không được kiểm toán có nguy cơ bị lừa đảo cao.
5. Thiếu thông tin về đội ngũ: Nếu dự án không tiết lộ thông tin về đội ngũ phía sau, đây có thể là dấu hiệu của exit scam.
6. Hoạt động theo mô hình Ponzi: Mô hình Ponzi hứa lợi nhuận cho người đầu tư trước từ tiền của người đầu tư sau. Những dự án Ponzi thường sẽ đổ sụp khi không còn đủ người tham gia.
Tóm lại, người đầu tư cần phải cẩn trọng và nắm rõ ràng về dự án trước khi tham gia để tránh rơi vào các hình thức lừa đảo như exit scam.
Những công cụ đánh giá dự án tốt
Dưới đây là một số nền tảng và công cụ dùng để đánh giá các dự án tiền điện tử:
1. Telegram Bot: Telegram hiện có nhiều Bot được tạo ra để kiểm tra mức độ uy tín của các dự án. Các Bot này thường kiểm tra các thông tin như thanh khoản, thời gian khóa thanh khoản, phí giao dịch và cung cấp thông tin hữu ích. Các Bot như HoneyPot, SafeAnalyzer là ví dụ.
2. LunarCrush: Đây là nền tảng phân tích mức độ truyền thông và tương tác trên mạng xã hội của dự án. Thông thường, dự án lừa đảo thường có mức độ truyền thông cao trong giai đoạn đầu, vì vậy việc theo dõi sự tương tác này có thể giúp người dùng có cái nhìn tổng quan về dự án.
3. Token Sniffer: Đây là một nền tảng giúp đánh giá smart contract, pool thanh khoản, số lượng người nắm giữ và các chỉ số khác. Dựa trên các thông tin này, người dùng có thể tổng hợp độ tin cậy của token trong dự án.
Tuy nhiên, cần nhớ rằng những công cụ này chỉ là hỗ trợ và không đảm bảo hoàn toàn tính chính xác. Người dùng luôn cần duy trì tư duy thận trọng và tiến hành nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đầu tư vào bất kỳ dự án nào.
Cách phòng tránh Exit Scam
Để phòng tránh rơi vào tình huống exit scam và bảo vệ tài sản của bạn trong thị trường tiền điện tử, hãy tham khảo các biện pháp phòng ngừa sau đây:
1. Nghiên cứu kỹ về dự án: Trước khi đầu tư vào bất kỳ dự án nào, hãy nghiên cứu một cách cẩn thận về nền tảng, đội ngũ phát triển, whitepaper, mô hình hoạt động và tiềm năng của dự án. Đừng ngạc nhiên bởi lời hứa lãi suất cao mà thiếu thông tin cụ thể về dự án.
2. Kiểm tra thông tin đội ngũ: Tìm hiểu về thành viên trong đội ngũ phát triển dự án. Xác minh họ có thông tin cá nhân, kinh nghiệm và lý lịch công khai hay không. Dự án thiếu thông tin về đội ngũ có thể là dấu hiệu của exit scam.
3. Kiểm tra kiểm toán và mã nguồn mở: Xác minh xem dự án đã được kiểm tra bảo mật và mã nguồn mở bởi các công ty kiểm toán uy tín chưa. Kiểm toán và mã nguồn mở giúp giảm nguy cơ sự cố bảo mật và lừa đảo.
4. Theo dõi mức độ truyền thông: Theo dõi sự tương tác trên mạng xã hội và các nền tảng truyền thông khác. Dự án với mức độ truyền thông cao từ giai đoạn đầu thường không đảm bảo tính minh bạch.
5. Sử dụng công cụ kiểm tra: Sử dụng các công cụ kiểm tra như Telegram Bot, LunarCrush, Token Sniffer để đánh giá mức độ uy tín của dự án và thông tin liên quan.
6. Tránh các lời hứa không thực tế: Cẩn thận với các dự án hứa lãi suất hoặc lợi nhuận quá cao. Những dự án lừa đảo thường sử dụng lời dụ dỗ này để thu hút người đầu tư.
7. Sử dụng sàn giao dịch tin cậy: Sử dụng các sàn giao dịch uy tín và có uy tín để giao dịch và mua bán token. Tránh giao dịch trên các sàn giao dịch không rõ nguồn gốc.
8. Duy trì cảnh giác: Luôn duy trì tư duy cảnh giác và không bao giờ đặt niềm tin mù quáng vào bất kỳ dự án nào. Hãy tự hỏi và đặt ra những câu hỏi cụ thể trước khi tham gia.
Nhớ rằng, dù có biện pháp phòng ngừa nào đi chăng nữa, luôn tồn tại nguy cơ trong thị trường tiền điện tử. Hãy thực hiện nghiên cứu và kiểm tra kỹ lưỡng trước khi đầu tư vào bất kỳ dự án nào.
Lời kết
Trong thị trường tiền điện tử đầy biến động, việc phòng tránh exit scam và các hình thức lừa đảo là vô cùng quan trọng để bảo vệ tài sản và niềm tin của bạn. Đừng bao giờ dễ dàng tin vào những lời hứa lãi suất cao hay cơ hội đầu tư nhanh chóng mà không qua kiểm tra cẩn thận. Hãy luôn nghiên cứu kỹ về dự án, đội ngũ phát triển và mức độ tin cậy của nền tảng.
Dự án exit scam và lừa đảo không chỉ ảnh hưởng đến tài chính của bạn mà còn ảnh hưởng đến sự phục hồi và phát triển của thị trường tiền điện tử nói chung. Bằng việc tỉnh táo, cảnh giác và sử dụng các công cụ kiểm tra, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ rơi vào các chiêu trò lừa đảo.
Hãy nhớ rằng, sự am hiểu và quyết định thông thái sẽ giúp bạn vượt qua những thách thức và đạt được sự thành công trong lĩnh vực tiền điện tử. Chân thành cảm ơn bạn đã tìm hiểu về cách phòng tránh exit scam và lừa đảo trong thị trường này. Hãy duy trì sự cảnh giác và tiếp tục tìm hiểu để có một hành trình đầu tư an toàn và hiệu quả.
