DAO (Decentralized Autonomous Organization) là một mô hình tổ chức phi tập trung hoạt động dựa trên công nghệ blockchain. Trong các tổ chức này, quyết định không được tập trung vào một cá nhân hoặc một nhóm người duy nhất, mà thay vào đó được đưa ra bằng cách sử dụng mã thông minh và các giao thức được xây dựng trên nền tảng blockchain. Điều này giúp tạo ra sự minh bạch, độc lập và tham gia tích cực từ phía cộng đồng.
Hiện nay, trong thế giới Crypto, DAO đang trở thành một phần quan trọng của cộng đồng blockchain. Nhờ vào sự phát triển của công nghệ blockchain và khả năng tạo ra các quy tắc tự động, DAO đã mở ra cánh cửa cho sự hợp tác và quản lý tự trị mới mẻ. Các quyết định liên quan đến ngân sách, chiến lược phát triển và thậm chí việc thay đổi cấu trúc tổ chức có thể được đưa ra thông qua các quy trình được xây dựng trên mã thông minh.
Cùng daututienao tìm hiểu DAO là gì? Ưu điểm và hạn chế của Dao qua bài viết dưới đây
DAO là gì?
DAO (Tổ chức Phi Tập Trung Tự Trị) đại diện cho một cách tiến bộ trong cách chúng ta nhìn nhận và quản lý tổ chức. Được khắc phục từ sự kết hợp giữa sự phát triển công nghệ và khát vọng dựng nên sự minh bạch, DAO tạo ra một mô hình hoàn toàn mới về cách tổ chức hoạt động. Trái ngược với những cái tên đã đi vào lịch sử như Facebook và Google, DAO không dựa vào sự can thiệp của cá nhân mà thay vào đó, sử dụng mã lệnh để tạo ra các quy tắc vận hành.
Việc này không chỉ đảm bảo tính tự động hoá trong việc quyết định mà còn mở ra một cánh cửa rộng lớn cho tính minh bạch. Các quy tắc mã hóa không thể thay đổi ngẫu nhiên và điều này đồng nghĩa với việc mọi người có khả năng kiểm tra, xác minh mọi khía cạnh của hoạt động tổ chức. Không còn bí mật hay sự thao túng nào, mọi quyết định và hành động đều được ghi lại một cách rõ ràng trên chuỗi khối.
Nền tảng của DAO là công nghệ chuỗi khối, nơi mà các quy tắc và quyết định được viết bằng mã lệnh. Từ việc này, DAO đã lan tỏa ra nhiều lĩnh vực, từ các dự án dựa trên blockchain cho đến các lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi). Không chỉ dừng lại ở đó, mô hình tổ chức này còn tỏ ra linh hoạt trong việc ứng dụng cơ chế biểu quyết và đề xuất trên chuỗi khối, điều này đã tạo ra một không gian tham gia và ảnh hưởng rộng lớn cho các thành viên trong DAO.
Xem thêm: DeFi là gì? Những kiến thức về Defi từ A-Z
Bối cảnh ra đời của DAO trong Crypto
Cùng với sự tiến bộ của công nghệ blockchain, việc phát triển các tổ chức Phi Tập Trung Tự Trị (DAO) đang thể hiện xu hướng tăng trưởng đáng kể. Nguyên nhân của sự chú ý này được kết hợp từ nhiều yếu tố sôi động:
Sự gia tăng của tình hình phi tập trung: Những tổ chức truyền thống và thậm chí chính phủ đang ngày càng áp đặt những biện pháp kiểm soát đối với người dùng. Các thế lực quyền lực trên nhiều lĩnh vực đang thể hiện sự lạm dụng quyền lực của mình. Điều này tạo động lực cho người dùng tìm cách vượt qua những rào cản và khôi phục lại những quyền của họ.
Sức hấp dẫn ngày càng tăng của tiền điện tử: Từ DeFi cho đến NFT và nhiều ngành công nghiệp như âm nhạc, giải trí, tiền điện tử đang thu hút lượng giá trị đáng kể với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng. Để tận dụng cơ hội này một cách dễ dàng hơn, việc thành lập các DAO với sự tham gia đa dạng có thể tạo ra sự bổ sung và tương hỗ, bao gồm cả về vốn, kinh nghiệm, mối quan hệ và nhiều yếu tố khác.
Sức hấp dẫn ngày càng tăng của tiền điện tử: Từ DeFi cho đến NFT và nhiều ngành công nghiệp như âm nhạc, giải trí, tiền điện tử đang thu hút lượng giá trị đáng kể với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng. Để tận dụng cơ hội này một cách dễ dàng hơn, việc thành lập các DAO với sự tham gia đa dạng có thể tạo ra sự bổ sung và tương hỗ, bao gồm cả về vốn, kinh nghiệm, mối quan hệ và nhiều yếu tố khác.
Ví dụ điển hình là các DAO thế hệ mới như The LAO, Yield Guild Game và MetaCartel DAO, những nơi mà các thành viên hợp tác để tạo ra quỹ và đầu tư vào các dự án tiền điện tử.
Ưu điểm và hạn chế của Dao
Ưu điểm
Những ưu điểm mà DAO mang lại ngày càng được thể hiện rõ: DAO giúp những người tham gia tìm lại những “quyền” mà họ không được chạm tới từ bấy lâu nay.
- Các kế hoạch của một tổ chức, thứ thông thường chỉ được biết và quyết định bởi các nhân vật đứng đầu, thì giờ đây mọi thành viên đều có thể biết và biểu quyết, kết quả sẽ được thực hiện theo mong muốn của số đông.
- Các thành viên trong tổ chức không đặt nặng việc quen biết và tin tưởng lẫn nhau, vì mọi hành động bây giờ đều sẽ được ghi lại on-chain, mở ra nhiều tiềm năng mới cho việc hợp tác.
- Áp dụng game theory, người tham gia nắm giữ một phần của DAO, do đó họ sẽ lựa chọn những đề xuất giúp phát triển DAO, những đề xuất được đưa ra cũng phải được cân nhắc để tạo ra lợi ích cho số đông.
- Và nhiều ưu điểm nữa đang chờ được khai phá.
Hạn chế
Mặc dù DAO đem lại sự tương tự với mô hình tự trị phi tập trung, nhưng hiện tại vẫn còn tồn tại những hạn chế chung cần được vượt qua:
- Vấn đề về bảo mật: Một khi DAO đã triển khai với smart contract, thay đổi trở nên khó khăn. Mọi hoạt động phải tuân theo những quy định đã được thiết lập trong smart contract. Nguy cơ bảo mật của smart contract cũng đang gây lo ngại, như đã thể hiện qua vụ hack The DAO trong quá khứ.
- Khung pháp lý không rõ ràng: Hệ thống pháp lý cho DAO vẫn còn mơ hồ. Nếu không có sự minh bạch về khía cạnh pháp lý, sẽ tồn tại rào cản lớn trong việc áp dụng DAO, khiến người tham gia phải đối mặt với trách nhiệm pháp lý.
- Quyết định không tốt: DAO dựa vào nguyên tắc dân chủ để đưa ra quyết định. Tuy nhiên, nhiều quyết định phức tạp và chuyên sâu có thể khiến nhiều người không hiểu rõ hoặc thậm chí không nhận biết mình đang bỏ phiếu cho vấn đề gì. Điều này dẫn đến khả năng ra quyết định không tốt do đa số không có đủ kiến thức.
- Trì hoãn trong quyết định: Trong những tình huống khẩn cấp, việc phải chờ đợi quá trình bỏ phiếu có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho DAO. Ví dụ như trong tình huống của Maker khi thị trường sụp đổ vào tháng 3/2020, việc chậm trễ trong việc đưa ra quyết định có thể gây thiệt hại lớn về tài sản.
- Sự riêng tư: Tất cả mọi thứ đều minh bạch trên chuỗi khối, điều này có thể không phải là điều tốt. Việc đưa các đề xuất lên chuỗi khối để bỏ phiếu có nghĩa là kế hoạch phát triển hoàn toàn bị tiết lộ và đối thủ có thể dự đoán hướng đi của dự án.
- Thực thể tập trung: Một số thực thể hoặc tổ chức có quyền bỏ phiếu cao hơn so với các thành viên khác, dẫn đến sự cảm giác về tính tập trung trong quá trình bỏ phiếu.
Một ví dụ điển hình là Uniswap, khi có đề xuất bán 20 triệu USD trong token UNI để tạo quỹ “DeFi Education Fund” với mục tiêu thúc đẩy việc thúc đẩy với các cơ quan làm luật. Tuy nhiên, người dùng Uniswap hầu như không biết về đề xuất này cho đến cuối cùng, và ngay cả khi có phản ứng, số phiếu “Đồng ý” quá lớn, cho thấy sự tập trung trong quá trình quản lý của Uniswap.
Các loại DAO trong Crypto
Mặc dù DAO có thể phát triển trong nhiều ngành khác nhau, nhưng nó thường được chia thành hai loại chính:
Token-Based DAO (DAO Dựa Trên Token):
Token-Based DAO, như tên gọi, dựa vào vai trò của token để thúc đẩy hoạt động của nó. Đây là một mô hình rất phổ biến, bởi vì token đã trở thành trục chính trong cả thị trường tiền điện tử:
- Trong các blockchain như Bitcoin và Ethereum: Người khai thác đảm bảo tính bảo mật cho mạng và được thưởng bằng token.
- Trong các giao thức như Maker DAO, Uniswap, Sushiswap…: Người nắm giữ token có quyền tham gia bỏ phiếu trong quyết định của giao thức.
Ưu điểm của mô hình này là khả năng mở rộng cao, bởi vì bất kỳ ai cũng có thể sở hữu token. Tuy nhiên, mô hình này thường gặp khó khăn trong việc tối ưu hóa tài nguyên và đạt được sự thống nhất trong quyết định.
Organization (Shared-based DAO) (DAO Dựa Trên Chia Sẻ):
- Mô hình này đại diện cho một nhóm hoặc tổ chức có mục tiêu chung trong một lĩnh vực cụ thể. Đây có thể là các “Ventures DAO” tập trung vào việc đầu tư. Thành viên sẽ sử dụng “shares” (cổ phần) để tham gia bỏ phiếu trong các hoạt động của tổ chức.
Ví dụ, The LAO là một dự án VC DAO, trong đó những người đóng góp vốn sẽ nhận được số cổ phần tương ứng với số vốn họ đóng góp và có quyền biểu quyết hoặc đề xuất dự án để các thành viên khác của The LAO tham gia bỏ phiếu, quyết định liệu có nên đầu tư hay không.
Khác với Token-Based DAO, nơi mà bất kỳ ai cũng có thể truy cập token và tham gia DAO, Shared-Based DAO thường yêu cầu sự cho phép và đáp ứng một số điều kiện cụ thể từ người tham gia. Mô hình này dễ quản lý và tập trung nguồn lực, nhưng lại gặp khó khăn trong việc mở rộng.
Lưu ý: Các DAO trong cùng một lĩnh vực hoàn toàn có thể sử dụng mô hình khác nhau. Ví dụ, trong lĩnh vực Ventures DAO, The LAO sử dụng mô hình Shared-Based, trong khi Yield Guild Games sử dụng mô hình Token-Based với token YGG.
Các dự án DAO nổi bật
Token-based DAO
1. Ethereum
Ethereum là một DAO với cơ chế Proof of Work, tức incentives hưởng fee và block reward cho thợ mỏ (miner), đổi lại miner cần thực hiện các hoạt động vận hành như khai thác khối mới, xác nhận giao dịch, đảm bảo bảo mật cho mạng lưới.
Cho dù khi nâng cấp lên Etherum 2.0 với model Proof of Stake, nguyên lý này vẫn không thay đổi khi các stakers sẽ là bên xác nhận giao dịch và đảm bảo bảo mật cho mạng lưới để đổi lại incentive.
Bên cạnh đó miner có quyền vote với những đề xuất phát triển của Ethereum (EIP), có thể nói tương lai phát triển của Ethereum phụ thuộc vào sự quyết định của các thành phần trong DAO.
Xem thêm:
- Proof of work (POW) là gì? Ý nghĩa POW trong công nghệ Blockchain
- Proof of Stake (POS) là gì? Lợi ích lớn của Proof of Stake
2. Compound
Compound là một giao thức thành công trong việc triển khai quản trị trên chuỗi khối. Bằng cách cho phép người nắm giữ token tham gia bỏ phiếu đối với các đề xuất trong giao thức, kết hợp với việc ra mắt token COMP vào tháng 6 năm 2020, Compound đã đạt được một chiến lược phát triển rõ ràng. Điều này giúp họ duy trì vị trí hàng đầu trong các nền tảng cho vay tiền.
3. SushiSwap
SushiSwap là một ví dụ thú vị về cách cộng đồng có thể tham gia vào việc quyết định trong sự phát triển của một dự án. Vào tháng 7 năm 2021, đã có một đề xuất để bán hơn 50 triệu token SUSHI với giá ưu đãi cho các nhà đầu tư mạo hiểm (VC). Cuối cùng, cộng đồng không chấp nhận đề xuất này và Sushi tiếp tục phát triển mà không phụ thuộc vào nguồn vốn từ VC.
Mặc dù không thảo luận về lợi ích hay hậu quả của quyết định này, điều quan trọng là DAO đang chiếm vị thế quan trọng và sức mạnh của cộng đồng đang được thể hiện rõ nhất thông qua mô hình này.
Shared-based DAO
The Lao
The LAO là một dự án nổi bật trong danh sách các Quỹ đầu tư Phi tập trung, được thành lập vào tháng 4/2020. Cho đến nay, The LAO đã thực hiện thành công 35 giao dịch đầu tư, trong đó chủ yếu là các dự án dựa trên nền tảng Ethereum như Gitcoin, Zapper, Lido Finance và nhiều dự án khác. Đặc biệt, The LAO là một trong những quỹ đầu tư phi tập trung hoạt động mạnh mẽ nhất, thể hiện sự uy tín và khả năng hoạt động xuất sắc trong việc thực hiện các giao dịch đầu tư.
Tiềm năng của DAO
Hệ sinh thái DAO đã chứng kiến một sự tăng trưởng không ngừng trong thời gian gần đây, với sự ra đời của hàng trăm dự án mới. Các dự án này tập trung vào nhiều lĩnh vực đa dạng, thể hiện tiềm năng vô cùng rộng lớn khi áp dụng mô hình DAO.
Trong lĩnh vực DeFi, việc quản trị được thể hiện thông qua mô hình Governance là một ví dụ tiêu biểu cho sự sử dụng token trong dự án. Đặc biệt, các dự án DeFi lớn ngày càng trở nên quan trọng hơn khi mô hình DAO giúp các quyết định được đề xuất và thảo luận bởi cộng đồng, sau đó được thành viên nắm giữ token bình chọn. Mô hình DAO đã trở thành một phần thiết yếu, thậm chí là không thể thiếu, trong việc phát triển các giao thức DeFi.
Các DAO ngày càng nắm giữ giá trị lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực Ventures DAO. Tính riêng trong ngành này, số lượng tài sản trong quỹ đã vượt qua con số tỷ đô. Với việc mô hình DAO đang được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như xã hội, dịch vụ,… giá trị mà các DAO nắm giữ còn có tiềm năng tăng trưởng vượt bậc trong tương lai.
Tổng kết
Hệ sinh thái DAO đang trải qua một giai đoạn phát triển hết sức thú vị và đầy triển vọng. Sự ra đời của hàng trăm dự án mới trong lĩnh vực này đã thể hiện một cuộc cách mạng trong cách chúng ta quản lý và tham gia vào các tổ chức phi tập trung. Việc áp dụng mô hình DAO đã mở ra những cánh cửa mới cho sự tham gia dân chủ và quyết định chung từ phía cộng đồng.
Trong lĩnh vực DeFi, mô hình DAO đang trở thành điểm tựa quan trọng cho việc quản trị và phát triển giao thức. Sự tiến bộ trong việc sử dụng token để đề xuất, thảo luận và bình chọn quyết định đã tạo ra sự minh bạch và công bằng trong quy trình quản lý.
Các DAO, đặc biệt là trong ngành Ventures DAO, không chỉ nắm giữ giá trị ngày càng lớn mà còn là biểu tượng của sự tương tác và hợp tác đa phương. Với sự mở rộng của DAO vào nhiều lĩnh vực khác nhau như xã hội và dịch vụ, chúng ta có thể thấy tiềm năng tăng trưởng vô cùng lớn về giá trị mà các tổ chức phi tập trung này có thể mang lại.
Với mô hình DAO đang phát triển và ngày càng được ứng dụng rộng rãi, chúng ta có thể tin tưởng vào một tương lai nhiều hứa hẹn, nơi cộng đồng có vai trò quyết định quan trọng trong mọi khía cạnh của tổ chức và phát triển.
